Place-Value Creation (การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่)

Place-Value Creation (การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่)

การพัฒนาภูมิภาคในโลกปัจจุบันไม่อาจวัดความสำเร็จได้เพียงตัวเลขทางเศรษฐกิจ หากแต่ต้องมองลึกไปถึงการสร้างคุณค่าที่แท้จริงให้แก่ผู้คน ท้องถิ่น และสิ่งแวดล้อม แนวคิด Place-Value Creation (การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่) จึงเป็นกรอบความคิดที่สำคัญ เพราะไม่เพียงแต่เพิ่มมูลค่าให้กับสินค้าและบริการ แต่ยังสร้างความหมายและความภาคภูมิใจให้แก่ชุมชนท้องถิ่น

ความหมายของ Place-Value Creation

Place-Value Creation หมายถึง กระบวนการสร้างมูลค่า (Value Creation) ที่มี “พื้นที่” (Place) เป็นฐาน โดยพื้นที่ในที่นี้ไม่ได้จำกัดอยู่เพียงในเชิงภูมิศาสตร์เท่านั้น แต่ครอบคลุมไปถึง ทรัพยากรธรรมชาติ ภูมิทัศน์ วัฒนธรรม วิถีชีวิต ภูมิปัญญา และทุนทางสังคม ซึ่งทั้งหมดสะท้อนอัตลักษณ์เฉพาะตัวของแต่ละท้องถิ่น ซึ่งจะดำเนินการควบคู่กับ การพัฒนาเชิงพื้นที่ Integrated API Model (Area–Product–Issue)

คุณค่าที่เกิดจากพื้นที่จึงเป็นสิ่งที่จับต้องได้ยากกว่าผลิตภัณฑ์ทั่วไป เพราะมันไม่ใช่แค่สินค้า แต่คือ “เรื่องราวและความหมาย” ที่เชื่อมโยงระหว่างผู้ผลิต ผู้บริโภค และสังคมโดยรอบ

องค์ประกอบหลัก 3 ประการของการสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่

การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่ไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่ต้องผ่านกระบวนการบูรณาการองค์ประกอบสำคัญ 3 ด้าน ได้แก่

อัตลักษณ์ (Identity)
อัตลักษณ์คือสิ่งที่สะท้อนความเป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่ เช่น ภูมิประเทศที่โดดเด่น รสชาติอาหารที่ไม่เหมือนใคร ลวดลายผ้าทอที่มีเอกลักษณ์ หรือแม้แต่วิถีชีวิตของผู้คน การสร้างมูลค่าจากอัตลักษณ์ทำให้ผลิตภัณฑ์หรือบริการมีความแตกต่างจากคู่แข่ง และสร้างภาพจำที่ชัดเจนในสายตาผู้บริโภค ซึ่งจะสัมพันธ์กับการพัฒนาเชิงพื้นที่ Integrated API Model ในด้าน Area

เรื่องราว (Story)
เรื่องราวคือพลังในการเชื่อมโยงทางอารมณ์และวัฒนธรรมกับผู้คน ตัวอย่างเช่น น้ำผึ้งที่ไม่ได้เป็นเพียงของหวานจากธรรมชาติ แต่ยังเล่าถึงการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนกับผืนป่า หรือกาแฟที่เล่าถึงความเพียรพยายามของเกษตรกรรุ่นใหม่ เรื่องราวทำให้ผลิตภัณฑ์มีความหมายที่ลึกซึ้ง และทำให้ผู้บริโภครู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของการรักษาวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะสัมพันธ์กับการพัฒนาเชิงพื้นที่ Integrated API Model ในด้าน Issue

คุณภาพ (Quality)
คุณภาพเป็นสิ่งที่รับรองความน่าเชื่อถือและมาตรฐานของผลิตภัณฑ์หรือบริการ เพราะแม้จะมีอัตลักษณ์และเรื่องราวที่ดี หากขาดคุณภาพก็ไม่สามารถยืนหยัดในตลาดได้ การพัฒนาคุณภาพจึงครอบคลุมตั้งแต่การผลิต การแปรรูป การตรวจสอบมาตรฐาน ไปจนถึงการรับรองจากหน่วยงานที่เชื่อถือได้ ซึ่งจะสัมพันธ์กับการพัฒนาเชิงพื้นที่ Integrated API Model ในด้าน Product

นวัตกรรมแนวคิด (Conceptual Innovation)

Place-Value Creation ไม่ได้เป็นเพียงแนวทางเชิงเศรษฐกิจ แต่ยังเป็น นวัตกรรมทางความคิด (Conceptual Innovation) ที่เกิดจากการเชื่อมโยงองค์ความรู้เดิมเข้ากับบริบทใหม่ แนวคิดนี้ชี้ให้เห็นว่า “พื้นที่” ไม่ได้เป็นเพียงที่ตั้ง แต่คือทรัพยากรเชิงคุณค่าที่สามารถต่อยอดได้อย่างไร้ขอบเขต

การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่จึงเป็นการ “คิดใหม่” เกี่ยวกับสิ่งที่เรามีอยู่แล้ว และหาวิธี “เล่าใหม่” เพื่อให้โลกเห็นถึงความหมายและคุณค่าที่แท้จริง นี่คือเหตุผลที่ทำให้ Place-Value Creation ถูกมองว่าเป็นการพัฒนาที่ลึกซึ้งกว่าการทำตลาดทั่วไป

บทเรียนจากโครงการความยั่งยืน Lemonfarm

หนึ่งในตัวอย่างที่ชัดเจนคือ โครงการความยั่งยืน Lemonfarm ซึ่งใช้แนวคิด Place-Value Creation มาพัฒนาผลิตภัณฑ์และชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม

อัตลักษณ์ (Identity): ใช้พื้นที่ลุ่มน้ำแม่ลาว จังหวัดเชียงราย เป็นฐาน เชื่อมโยงการเลี้ยงผึ้งกับผืนป่าและความหลากหลายทางชีวภาพ

เรื่องราว (Story): น้ำผึ้งธรรมชาติ ไม่ได้เป็นเพียงผลผลิตทางการเกษตร แต่เป็นสัญลักษณ์ของการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับธรรมชาติ และการต่อสู้กับความยากจนของชุมชน

คุณภาพ (Quality): ผ่านมาตรฐานการผลิตสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้ การตรวจสอบคุณภาพ และการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่ทันสมัย

ผลที่ได้ไม่ใช่แค่น้ำผึ้งคุณภาพสูง แต่ยังเป็นการสร้างเครือข่ายเกษตรกรรุ่นใหม่ การสร้างรายได้ที่มั่นคง และทำให้การอนุรักษ์ป่ากลายเป็นส่วนหนึ่งของการดำรงชีวิต

ความหมายต่อยุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาค

การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการกำหนดยุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาค เพราะช่วยให้การพัฒนาไม่เป็นเพียงการนำทรัพยากรออกไปใช้ แต่เป็นการ “สร้างคุณค่าเพิ่ม” ที่คืนกลับไปสู่พื้นที่และผู้คน

ด้านเศรษฐกิจ: ช่วยให้สินค้าท้องถิ่นสามารถแข่งขันในตลาดได้ด้วยเอกลักษณ์และเรื่องราว ไม่ใช่เพียงการแข่งด้านราคา

ด้านสังคม: สร้างความภาคภูมิใจในชุมชน ทำให้คนรุ่นใหม่เห็นคุณค่าของถิ่นฐาน และกลับมาพัฒนาบ้านเกิด

ด้านสิ่งแวดล้อม: การอนุรักษ์ทรัพยากรกลายเป็นเงื่อนไขของการผลิต เพราะคุณค่าของสินค้าและบริการขึ้นอยู่กับความยั่งยืนของพื้นที่

ในภาพรวม Place-Value Creation จึงเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการสร้างการพัฒนาที่สมดุล ครอบคลุม และยั่งยืน

บทสรุป: อนาคตของการสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่

Place-Value Creation ไม่ใช่เพียงแนวคิดทางการตลาด แต่คือ สหวิทยาการเพื่อการพัฒนาสังคมเชิงภูมิภาคและเชิงพื้นที่ ที่เชื่อมโยงมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมเข้าด้วยกัน การยกระดับสินค้า บริการ หรือกิจกรรมชุมชนโดยมีอัตลักษณ์ เรื่องราว และคุณภาพเป็นหัวใจ ทำให้ชุมชนไม่ได้ขายเพียงผลิตภัณฑ์ แต่ขาย “คุณค่า” ที่ยืนยาวกว่า

บทเรียนจากโครงการความยั่งยืน Lemonfarm ได้พิสูจน์แล้วว่า การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่สามารถทำได้จริง และสามารถเปลี่ยนความเปราะบางของชุมชนให้เป็นพลังในการพัฒนา อนาคตของยุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาคจึงควรเดินไปในทิศทางนี้ เพราะเป็นหนทางที่สร้างทั้งรายได้ ความภาคภูมิใจ และความยั่งยืน

ผู้เขียน : นายสุภาชัย เตชนันต์
นักศึกษาปริญญาเอกสาขายุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาค
ที่ปรึกษาอนุกรรมาธิการเกษตรและสหกรณ์ วุฒิสภา

อ้างอิง
สุภาชัย เตชนันต์. (2568). Place-Value Creation (การสร้างคุณค่าเชิงพื้นที่): ยุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาค. สืบค้นจาก. kmnec.crurds.com